Hanzestad Lübeck

Lübeck is de bakermat van de Hanze, er worden twee oprichtingsdata aangehouden voor het verbond: 1143, het stichtingsjaar van Lübeck en 1356, de eerste Hanzedag in Lübeck. In 1669 was de laatse, ook in Lübeck, maar toen was de Hanzetijd eigenlijk al voorbij. Lübeck was de kern van de Hanze vanwege de gunstige ligging, tussen Oostzee en Noordzee en aan het eind van de Salzstraße van Lüneburg naar Lübeck (zout, het witte goud van de Middeleeuwen). Vandaag twee Hanzemusea bezocht, de Holstentor, waarover straks meer, en het Europese Hanzemuseum dat in het Burgklostercomplex ligt. Geleerd dat Hanzehandel vooral netwerken is en je familie strategisch positioneren. Zo dreef Hildebrand Veckinchusen handel met zijn broers, schoonvader, neven en vrienden in London, Lübeck, Danzig, Riga, Reval en Dorpal. Ook interessant is het testament vande Lübecker Johannes Castel, die op 16 juli 1367 overleed. Hij liet zijn bezittingen niet alleen na aan familie en de geestelijkheid in Lübeck, maar de koopman die handelde van Stockholm tot Vlaanderen liet de kerk in den vreemde ook meedelen: Visby, Norköpping, Stockholm, Sigtuna, Åbo zijn plaatsen waar testamentair geld heen ging. En geen fooien! Zijn voornaamste begunstiger, zijn zus Berteka, kreeg 15 mark en een kwart huis in Visby. De rest van het huis ging naar een handelspartner in Norköpping en de geestelijken in Stockholm en Sigtuna kregen 5 mark elk! De kerk kreeg altijd al veel geld en rechten van de kooplui, deels omdat ze veel macht hadden, maar vooral omdat een middeleeuwer zich zeer bewust was van de betrekkelijkheid van het leven en graag een stoeltje in de hemel kocht. In de 16e eeuw werd de Hanzehandel steeds minder belangrijk: door alle ontdekkingsreizen nam de wereldhandel het over, niet langer waren pelzen, was, stoffen en zout belangrijk, maar specerijen en snuisterijen uit Azië, Afrika en Amerika. Verder degenereerde de macht van het Christendom door opsplitsingen en vervolgingen (Hugenoten!). En misschien ook wel door het pakijs dat in de kleine ijstijd zomaar op onze zeeën ging drijven.
Nog even over de Holstentor: Het is een verdedigingswerk, onderdeel van de stadsmuur, rond 1470 naar Nederlands voorbeeld (welk?) gebouwd op een moerasondergrond. De beide torens waren gestut met een houten raamwerk op palen. Het middendeel, de ronde boog van de doorgangspoort, hing aan de torens vast. De torens zakten steeds meer uit elkaar en halverwege de 19e eeuw zou de poort gesloopt worden. Met één stem meerderheid besloot de raad tot restauratie die zo'n 25 jaar zou duren. Trots zetten ze hun handtekening op de poort: SPQL (senatus populusque Lubecencis, senaat en volk van Lübeck).

Vandaag ook nog het Rathaus bezocht (mwa, een mens raakt verwend) en een kerkendagstaartje van gister: De Marienkirche. Prachtige kerk! Rond 1200 begonnen met de bouw in Romaanse stijl, 50 jaar later omgebouwd naar een Gotische kathedraal van baksteen. En in 1942 verwoest. Een mevrouw kwam me vertellen hoe jammer het was van al het verbrande houtwerk (koor en kansels) maar ik vind zo'n kale hoge kerk juist mooi. Jammer natuurlijk wel van de orgels, nu kan ik niet zeggen dat ik het orgel waar Buxtehude en Bach op hebben gespeeld, gezien heb. Mooie gedenkkapellen: de kerkklokken liggen nog gebroken en wel op de plek waar ze gevallen zijn; foto's van voor en na de brand in 42; de Lichterbaum net tekeningen van Grass. Een astronomisch uurwerk, een gedenkplaquette voor de hier herbegraven Buxtehude en, met dank aan Margreet, ook het reliëf van Bach bij het orgel van Buxtehude gevonden