Peenemünde

Het Oostzeestrand van Usedom was de badplaats van Berlijn. Tot de tijd van de Nationaal-Socialisten. In 1932 had het Heereswaffenamt (het woord alleen al!) een onderzoeks- en testcentrum voor raketwapens bij Berlijn opgezet, maar dat was, bij de uitbreiding van de activiteiten onder de NS, niet zo'n handige plek, en in 1936 werd de noordpunt van Usedom rond Peenemünde militair gebied. Jammer voor de vissers maar het centrum voor de Duitse rakettechniek had een rustige plek nodig met ruime testmogelijkheden. Wetenschappers als von Braun ontwikkelden daar langeafstands-raketwapens vooral bedoeld voor de Engelse steden. Er werd een gigantisch complex opgezet met een eigen energiecentrale, testplekken op de eilanden, huizen voor werknemers en een elektrisch werkspoor. Er werkten duizenden wetenschappers en arbeiders, en bij gebrek aan Duitsers werden eerst gastarbeiders geworven en toen dat onvoldoende opleverde werd al snel overgeschakeld op dwangarbeiders. In totaal zijn er tot 1945 13 miljoen dwangarbeiders gebruikt, Polen, Italianen, 2.5 miljoen uit de USSR, 5 miljoen krijgsgevangenen, en uit concentratiekampen. Bij de laatsten was moord door dwangarbeid ingecalculeerd. In Karlshagen werd er een concentratiekamp voor ingericht, je kon dan mooi met de elektrische trein naar je werk; prima dienstregeling, om de 20 minuten een trein, 24u per dag. In 1943 was "Vergeltungswaffe 2" klaar, reikwijdte 300km en topsnelheid 5500km waartegen geen afweer bestand was. Er zijn er meer dan 3000 afgeschoten, die ca. 8000 slachtoffers hebben gemaakt. Overigens zijn er meer doden bij de fabricage gevallen. In augustus 1943, een half jaar na het eerste gebruik, wisten de geallieerden pas waar ze vandaan kwamen en toen werden mn de produktiehallen platgebombardeerd (met de nodige collateral damage, want precisie was nog niet hoogontwikkeld). Vanaf toen werd de produktie ondergronds gedaan in de Harz, in een tunnelsysteem met uiteindelijk een totale lengte van 22km. In het begin was er nog geen bovengronds kamp dus de gevangenen, merendeels uit Ravensbrück en Buchenwald, die de tunnels moesten uitgraven, moesten maandenlang onder de grond blijven. De tunnels waren koud en vochtig en de lucht was verpest door boringen en dynamietgebruik, geen water, dus geen hygiëne, hemeltergende slaapplekken. Kortom dood door arbeid als Endlösung. Later werd het concentratiekamp Dora opgezet waardoor de omstandigheden verbeterden, maar het bleef mensonterend door gebrek aan eten, water, medicamenten en de slavenbehandeling. Er zijn 60000 concentratiekampgevangenen ingezet bij de raketproduktie waarvan er 10000 zijn omgekomen.
Na WOII is het gebied nog meer dan 40 jaar militair terrein gebleven, eerst zo'n 15 jaar van het Rode Leger die de installaties deels hebben gedemonteerd en naar Rusland vervoerd, deels overlappend met de Nationale VolksArmee, DDR, en na de eenwording nog van de Bundeswehr. Pas in 1990 is het gebied weer opengegaan. Als bekend hebben zowel de Amerikanen als de Russen vele wetenschappers en technische arbeiders als oorlogsbuit meegenomen/overgehaald mee te gaan om hun raketprogramma's te moderniseren. Sommigen zijn na hun pensionering aldaar alsnog aan Duitsland uitgeleverd en veroordeeld voor hun werk in Peenemūnde, maar dat lijkt pure willekeur.
Het gebied rond Peenemünde is nu gewijd aan de herinnering aan de V2 en V1 fabricage, met als centrum de oude krachtcentrale (die tot 1990 dienst heeft gedaan), waar de machines deels nog staan en tentoonstellingsruimten. Bij de tentoonstelling waren ooggetuigeverslagen. Eén zei dat hij de geur niet kon omschrijven maar toen hij tientallen jaren later de tunnels bezocht, kwam die geur van vocht, zwavel, en lichaamsstank meteen weer terug. Mocht je er ooit komen: ga eerst bij de kino kijken welke docu's wanneer draaien, ga dan naar de tentoonstellingen en loop als slot door de energiehallen. Ik heb daar te veel tijd doorgebracht en toen waren de films al geweest en ik kon ook minder ooggetuigeverslagen horen dan ik gewild had.

Nog even niet naar Polen, vannacht is mijn powerbank bij de douches verdwenen, en ik moet ook liefst nog fietskaarten van Polen hebben. Morgen dus Hanzestad (?) Wolgast